Roszczenia mają to do siebie, że uprawniają nas do zaspokojenia swoich roszczeń na podstawie prawa lub stosunku zobowiązującego kształtującego prawo pomiędzy stronami. Trzeba jednak wskazać, że uprawnienia te nie podlegają żadnym ograniczeniom, a profity z nich płynące przysługiwać nam będą niezależnie od upływającego czasu. W niniejszym artykule opowiem czym jest przedawnienie, ponieważ jest ono bardzo istotnym zagadnieniem z punktu widzenia egzekwowania naszych należności. Zapraszam do lektury.
Przedawnienie
Przedawnienie jest to jedna z instytucji tzw. dawności i polega na tym, że po upływie określonego czasu odpada możliwość skutecznego zaspokojenia naszego roszczenia przysługującego nam wobec innego podmiotu. Nie oznacza to jednak, że nasze roszczenie wygasa – cały czas istnieje po stronie dłużnika możliwość spłaty swojego zobowiązania. Taki stan, w którym wierzyciel nie może domagać się spełnienia świadczenia, ale dłużnik cały czas może je spełnić dobrowolnie nazywa się zobowiązaniem naturalnym.
W związku z powyższym, wierzyciel cały czas – nawet po upływie terminu przedawnienia – będzie mógł wystąpić na drogę postępowania sądowego w celu uzyskania korzystnego dla siebie orzeczenia nakazującego pozwanemu zapłatę dłużnych należności.
Bardzo istotną kwestią jest to, że sąd nie bierze pod uwagę (nie bada) przedawnienia z urzędu, czyli prościej mówiąc automatycznie rozpoznając sprawę, a jedynie na zarzut pozwanego. Znaczy to, że w przypadku, gdy pozwany nie zgłosi skutecznie zarzutu przedawnienia w terminie, sąd uwzględniając roszczenie powoda nakaże spłatę zobowiązania mimo tego, że faktycznie okres przedawnienia upłynął.
Terminy przedawnienia
- ogólne
Kodeks cywilny wskazuje, że mamy dwa ogólne terminy przedawnienia:
– 6 lat – jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej,
– 3 lata – dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
2. termin 6 miesięcy
– roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany;
– roszczenia o naprawie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie. A w każdym razie z upływem roku od dnia, w którym poszkodowany przestał korzystać z usług hotelu lub podobnego zakładu.
3. termin 1 roku
– roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy. Jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów albo o zwrot nadpłaconego czynszu.
– roszczenia z umowy przewozu osób do dnia wykonania przewozu. A gdy przewóz nie został wykonany – od dnia, kiedy miał być wykonany;
– roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy. Jak również roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy;
– roszczenia z umowy spedycji;
– roszczenia z umowy składu.
4. termin 2 lat
– roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy. Roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat dwóch.
– wzajemne roszczenia producenta i kontraktującego z umowy kontraktacji liczonych od dnia spełnienia świadczenia przez producenta. A jeżeli świadczenie producenta nie zostało spełnione – od dnia, w którym powinno było być spełnione. Jeżeli świadczenie producenta było spełnione częściami, przedawnienie biegnie od dnia, w którym zostało spełnione ostatnie świadczenie częściowe;
– roszczenia wynikające z umowy od dnia oddania dzieła. A jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.
– roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju; to samo dotyczy roszczeń z tytułu zaliczek udzielonych tym osobom;
– roszczenia powstałe w zakresie działalności przedsiębiorstw hotelowych z tytułu należności za dostarczone mieszkanie, utrzymanie i usługi oraz z tytułu wydatków poniesionych na rzecz osób, które korzystają z usług takich przedsiębiorstw.
Rozpoczęcie biegu przedawnienia
Jeżeli nasze roszczenie miało zakreślony termin zapłaty, to bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem następnym do tego dnia (data wymagalności roszczenia). Jeżeli jednak roszczenie to nie posiadało takiego terminu, a było np. uzależnione od jakiegoś wydarzenia faktycznego, to bieg terminu przedawnienia będzie się rozpoczynał wraz ze ziszczeniem się tego wydarzenia.
Może się także zdarzyć, że ustawa będzie przewidywała oddzielne regulacje dotyczące rozpoczęcia się biegu przedawnienia co do poszczególnych instytucji prawa. Tak jest chociażby przy odpowiedzialności odszkodowawczej, gdzie wystąpienie danego zdarzenia powodującego szkodę rozpoczyna bieg terminu przedawnienia dla roszczeń z nim związanych.
Zawieszenie biegu przedawnienia
Czasem może być tak, że wierzyciel z przyczyn od siebie niezależnych nie będzie mógł dochodzić skutecznie swojego roszczenia względem dłużnika. Chcąc zapobiec upływowi terminu przedawnienia w takich sytuacjach, ustawodawca wprowadził możliwość jego zawieszenia. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
- co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej
- co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli
- co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa
- co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody
- co do roszczeń z tytułu umowy przewozu krajowego – przez czas trwania próby pozasądowego rozwiązania sporu lecz nie dłużej niż 3 miesiące od daty wezwania do zapłaty lub złożenia reklamacji.
Po ustaniu danej przyczyny uniemożliwiającej wierzycielowi skuteczne dochodzenie swojego roszczenia, bieg terminu przedawnienia nie „startuje” od nowa, lecz biegnie dalej.
Wstrzymanie zakończenia biegu przedawnienia
Może zdarzyć się tak, że termin biegu przedawnienia nie może zakończyć się przed określonym zdarzeniem w czasie. Najczęściej ma to związek z brakiem pełnej zdolności do czynności prawnej danego podmiotu lub jego ubezwłasnowolnieniem. W takich przypadkach bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od dnia np. uzyskania pełnoletniości przez dany podmiot lub ustąpienia zaburzeń natury psychicznej.
Także w przypadku dochodzenia roszczeń związanych z deliktem osoby trzeciej bieg terminy przedawnienia nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Przerwanie biegu przedawnienia
Termin przedawnienia da się również przerwać. Będzie on wówczas biegł na nowo. Art. 123 Kodeksu cywilnego wskazuje, w jaki sposób można tego dokonać:
- przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Bieg przedawnienia przerywają następujące działania wierzyciela:
- wniesienie pozwu
- złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej przed sądem
- złożenie wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia i wniesienia pozwu
- zgłoszenie w procesie zarzutu potrącenia wierzytelności wzajemnej przez pozwanego wierzyciela
- złożenie wniosku o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności
- zgłoszenie wierzytelności w toku postępowania upadłościowego
- złożenie wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji,
- przez wszczęcie mediacji
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której przysługuje. Wyróżnia się dwie postaci uznania prowadzącego do przerwania biegu przedawnienia:
- uznanie właściwe będące umową, w której dłużnik stanowczo oświadcza, że jego dług istnieje w określonej wysokości
- uznanie niewłaściwe będące oświadczeniem dłużnika, które nie wprost, lecz pośrednio wskazuje na istnienie długu, np. prośba o rozłożenie na raty, o przedłużenie terminu spłaty.
Należy wskazać, że wszystkie wyżej wymienione sposoby przerwania biegu przedawnienia muszą być wykonane skutecznie. Nie będzie zatem przerywał biegu przedawnienia np. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, jeśli zostanie on zwrócony przez sąd w przypadku nieuzupełnienia braków formalnych (np. nieuiszczenia odpowiedniej opłaty).
Zakończenie biegu przedawnienia
Pragnę podkreślić, że zakończenie biegu przedawnienia nie jest równoznaczne z utratą roszczenia wierzyciela względem dłużnika. Cały czas może on dochodzić swoich roszczeń przed sądem. Przedawnienie jest uwzględniane dopiero wskutek zarzutu pozwanego, który niekiedy może być uznany przez sąd jako niezgodny z prawem lub zasadami współżycia społecznego, jeżeli godzi w naturalne, międzyludzkie relacje. Będzie on wówczas nieskuteczny.
Na ten moment to wszystko. Dziękuję, że poświęciłeś te parę chwil na przeczytanie tego artykułu.
Zapraszam także do innych artykułów opublikowanych na moim blogu oraz do wysłuchania mojego podcastu, gdzie poruszam również inne ciekawe rzeczy.
Jeżeli masz do mnie jakiekolwiek pytania lub sugestie dotyczące tworzonego bloga albo też pojawiły się w Twojej głowie pomysły na nowe tematy, które mógłbym poruszyć – proszę Cię o wiadomość mejlową na adres kontakt@bartlomiejwodo.pl. Na ten moment to wszystko – dziękuję, że przeczytałeś do końca. Trzymaj się, cześć!
