Nowelizacja prawa spadkowego weszła w życie 15 listopada 2023 r. Jakie zmiany wprowadza?
Już od 15 listopada 2023 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy prawa spadkowego. Istotne zmiany obejmują:
– uproszczenie procedury odrzucenia spadku w imieniu małoletnich dzieci;
– nowe przesłanki uznania osoby za niegodną dziedziczenia;
– ograniczenie kręgu spadkobierców ustawowych.
Ułatwienia dla rodziców, którzy chcą odrzucić spadek w imieniu dziecka
Nowelizacja przewiduje znaczne uproszczenie procedury odrzucenia spadku w imieniu małoletnich dzieci. Dotyczy to wszystkich rodziców, którzy odrzucili spadek (na przykład gdy podejrzewają, że spadek jest zadłużony) oraz kolejno chcą odrzucić spadek w imieniu małoletniego, by chronić swoje dziecko przed odziedziczeniem zadłużonego spadku. Dotychczas rodzice, by złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka, musieli otrzymać zgodę sądu opiekuńczego, co wiązało się z długotrwałą procedurą. Obecnie ustawodawca przygotował dla rodziców liczne ułatwienia. Dla odrzucenia spadku w imieniu małoletniego wystarczające jest bowiem obecnie jedynie złożenie oświadczenia przed notariuszem lub w sądzie bez uprzedniej zgody sądu opiekuńczego. Dotyczy to jednak tylko sytuacji, gdy dziecko powołane jest do dziedziczenia albowiem jego rodzic wcześniej odrzucił spadek. Dodatkowo konicznym jest aby czynność odrzucenia spadku spełniała określone warunki:
– musi być dokonana przez rodzica, któremu przysługuje władza rodzicielska w tym zakresie,
– na odrzucenie spadku musi zgodzić się drugi rodzic, któremu również przysługuje władza rodzicielska w tym zakresie;
bądź
– rodzice wspólnie odrzucają spadek w imieniu małoletniego.
Co istotne, uzyskanie zgody sądu opiekuńczego nadal będzie konieczne, gdy na przykład:
– małoletni powołany jest do spadku w pierwszej kolejności po jednym z rodziców;
– jeden z rodziców nie wyraża zgody na odrzucenie spadku.
Podkreślić należy, iż nowe przepisy znajdą zastosowanie również do spadków otwartych przed dniem 15 listopada 2023 r., jeżeli termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie upłynął przed dniem wejścia w życie nowych przepisów tj. przed dniem 15 listopada 2023 r.
Na co zwrócić uwagę?
Zwrócić uwagę należy również na zmianę właściwości sądu, jaką niesie nowelizacja. Zgodnie z nowymi przepisami, jeśli toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, zgoda na przyjęcie lub odrzucenie spadku będzie wydawana przez sąd spadku, podczas gdy dotychczas był to zawsze sąd opiekuńczy. Sąd opiekuńczy będzie wydawał zgodę na odrzucenie spadku jedynie, gdy postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku nie zostało jeszcze wszczęte.
A co w sytuacji, gdy sąd spadku nie zdąży odebrać oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, gdyż rodzic czekał na zezwolenie sądu sądu opiekuńczego? Dotychczas problem ten był rozbieżnie oceniany przez Sądy. Wchodząca w życie nowelizacja usuwa niepewność z tym związaną. Do zachowania 6-miesięcznego terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wystarczy bowiem złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, nie zaś samo formalne złożenie tegoż oświadczenia przed Sądem. Bieg 6-miesięcznego terminu na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez rodzica małoletniego ulegnie zaś zawieszeniu na czas trwania postępowania w przedmiocie udzielenia zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.
Nowe przesłanki uznania osoby za niegodną dziedziczenia
Art. 928 k.c. zawiera zamknięty katalog okoliczności, które uzasadniają uznanie osoby za niegodną dziedziczenia. Po nowelizacji przesłankami niegodności dziedziczenia są również:
– uporczywe uchylanie się od płacenia alimentów na rzecz spadkodawcy stwierdzonych orzeczeniem sądu, ugodą lub umową;
– uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Nowelizacja z pewnością wzmocni ochronę interesów spadkobierców oraz pomoże ograniczyć nieodpowiedzialne zachowania.
Zauważyć należy, iż ustawodawca zabezpieczył zobowiązanego, ale również uprawionego z tytułu alimentów. Przesłanką niegodności dziedziczenia jest bowiem uchylanie si0ę od alimentów, ale również uchylanie się od opieki nad spadkodawcą. Co istotne, znowelizowane przepisy nie rozróżniają o jakie świadczenia alimentacyjne chodzi, mogą to być alimenty na rzecz pełnoletniego dziecka ale również alimenty pełnoletniego dziecka na rzecz rodzica.
Ograniczenie kręgu spadkobierców ustawowych z tzw. trzeciej grupy
Wprowadzona nowelizacja ogranicza również krąg spadkobierców, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, czyli dotyczy spadkobierców ustawowych. Niezmieniony pozostaje I i II krąg osób powołanych do dziedziczenia (małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa). Zmiany dotyczą jedynie III kręgu (dziadków spadkodawcy i ich zstępnych).
Dotychczas, jeżeli nie było spadkobierców z I i II kręgu, spadek dziedziczyli dziadkowie spadkodawcy. Natomiast jeżeli któreś z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy przypadał jego zstępnym.
Zgodnie z nowymi przepisami spadek będzie mógł zaś przypaść wyłącznie dziadkom spadkodawcy, zaś w następnej kolejności wyłącznie ich dzieciom i wnukom. W konsekwencji, Sąd nie będzie już szukał dalszych spadkobierców, a spadek przypadnie gminie, w której spadkodawca miał ostatnie miejsce zamieszkania.
Co istotne, ograniczenie to dotyczy tylko spadków otwartych po 15 listopada 2023 r.
Na ten moment to wszystko. Dziękuję, że poświęciłeś te parę chwil na przeczytanie tego artykułu.
Zapraszam także do innych artykułów opublikowanych na moim blogu oraz do wysłuchania mojego podcastu, gdzie poruszam również inne ciekawe rzeczy.
Jeżeli masz do mnie jakiekolwiek pytania lub sugestie dotyczące tworzonego bloga albo też pojawiły się w Twojej głowie pomysły na nowe tematy, które mógłbym poruszyć – proszę Cię o wiadomość mejlową na adres kontakt@bartlomiejwodo.pl. Na ten moment to wszystko – dziękuję, że przeczytałeś do końca. Trzymaj się, cześć!
