Jednym z zabezpieczeń umownych jest przewłaszczenie na zabezpieczenie. Ta dla wielu enigmatyczna instytucja nie jest jednak w rzeczywistości czymś skomplikowanym. W niniejszym odcinku postaram się przybliżyć jej pojęcie, bowiem jest ona często występującą w obrocie gospodarczym klauzulą umowną.
Czym jest przewłaszczenie na zabezpieczenie?
Przewłaszczenie na zabezpieczenie może być zapisem umownym lub osobną umową, stanowiącą o tym, że dłużnik zobowiąże się przenieść na wierzyciela własność określonej rzeczy ruchomej (np. samochodu, zegarka etc.), oraz nieruchomej (np. działki lub domu), a wierzyciel zobowiąże się przenieść tę własność ponownie na dłużnika, gdy ten wykona swoje zobowiązanie zgodnie z pierwotną umową.
Zapis ten może przewidywać, że dłużnik przeniesie wraz z prawem własności również posiadanie danej rzeczy (np. wyda mu samochód lub zegarek), jednak nie jest to konieczne. Często bywa bowiem tak, że posiadaczem danej rzeczy – do momentu spełnienia warunków umowy pierwotnej – pozostanie dłużnik.
Treść przewłaszczenia na zabezpieczenie
W polskim prawie nie znajdziemy nigdzie definicji tej instytucji. Przez lata jednak praktyka oraz doktryna odpowiednio ukształtowały zasady jej stosowania. Zapis ten zatem powinien:
- precyzyjnie określać wierzytelność, którą ma zabezpieczać przewłaszczenie. Będzie wynikać ona najczęściej z innej, wcześniej zawartej umowy, jednak nie zawsze – może być ona bowiem określona w tym samym dokumencie co nasze zabezpieczenie,
- szczegółowo określać przedmiot zabezpieczenia (np. wcześniej wspomniany samochód lub zegarek),
- starannie wskazywać warunek, który po ziszczeniu się spowoduje, że przewłaszczone mienie powróci do dłużnika. Będzie to najczęściej spłata głównego zobowiązania.
Forma przewłaszczenia na zabezpieczenie
Z racji tego, że instytucja ta – jak już wyżej wskazano – nie jest opisana przez jakąkolwiek ustawę, należy przyjąć, że w przypadku ruchomości może być ona zawarta w dowolnej formie (nawet ustnej). W tym przypadku jednak musimy pamiętać o mogących wystąpić w przyszłości ewentualnych sporach z tego tytułu, zatem rekomenduje się zawarcie jej chociażby w formie pisemnej.
Jeżeli zaś chodzi o nieruchomości, to trzeba mieć na względzie art. 158 KC stanowiącym o tym, że umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Nie zachowanie tej formy zawsze będzie skutkować nieważnością takiej umowy.
Przewłaszczenia na zabezpieczenie a hipoteka i zastaw
Rozważając problematykę związaną z przewłaszczeniem na zabezpieczenie, nie sposób także nie odnieść się do instytucji hipoteki i zastawu, o których piszę tutaj. Są to bowiem dość zbliżone do siebie rodzajowo terminy, ponieważ hipoteka zabezpiecza roszczenia wierzyciela na nieruchomościach, a zastaw na ruchomościach należących do dłużnika.
W przypadku przewłaszczenia wierzyciel może sprzedać przedmiot przewłaszczenia (daną rzecz) i uzyskaną z tego tytułu cenę przeznaczyć na zaspokojenie swojej pierwotnej wierzytelności, którą posiadał względem dłużnika. Może także oddać ją do odpłatnego używania osobie trzeciej i pobrane pożytki również przeznaczyć na ten sam cel.
Główną różnicą jest jednak to, że wierzyciel, chcąc zaspokoić się z przedmiotu przewłaszczenia – nie jest zobowiązany do uzyskania tytułu egzekucyjnego dotyczącego tegoż przedmiotu, co często wiąże się z długą batalią sądową, a następnie przeprowadzeniem skutecznej egzekucji komorniczej. Jest to zatem dla wierzyciela duże ułatwienie.
Podatek od przewłaszczenia
Co do zasady, dłużnik przenoszący własność rzeczy na wierzyciela ze względu na przewłaszczenie nie musi rozpoznawać przychodu ani z tego tytułu ani w związku z nieodpłatnym korzystaniem z niej do czasu uiszczenia pierwotnego zobowiązania względem niego. Co za tym idzie, cała ta czynność pozostaje neutralna wobec ustawy o PIT. Dłużnik zatem nie będzie miał obowiązku rozpoznania przychodu z tytułu warunkowego przeniesienia własności rzeczy ani z tytułu nieodpłatnego korzystania z niej do czasu spłaty pierwotnego zobowiązania.
O przewłaszczeniu na zabezpieczenie piszę również na moim blogu – o tutaj. Serdecznie Cię na niego zapraszam.
Bardzo dziękuję, że spędziłeś te parę chwil ze mną. Mam nadzieję, że zostaniesz na dłużej i zasubskrybujesz mój podcast, do czego serdecznie zachęcam.
Jeżeli masz do mnie jakiekolwiek pytania lub sugestie dotyczące tworzonego podcastu albo też pojawiły się w Twojej głowie pomysły na nowe tematy, które mógłbym poruszyć – proszę Cię o wiadomość mejlową na adres kontakt@bartlomiejwodo.pl. Na ten moment to wszystko – dziękuję, że uczestniczyłeś w tym podcaście do końca. Trzymaj się, cześć!