Wielokrotnie podczas zawierania różnorakich czynności cywilnoprawnych zdarza się, że druga strona umowy żąda od nas uiszczenia pewnej kwoty tytułem zadatku albo zaliczki. Często nie widzimy jakiejkolwiek różnicy pomiędzy jednym a drugim uważając, że wpłacana przez nas kwota jest rodzajem pewnego „zarezerwowania” dla nas konkretnego przedmiotu (np. konkretnego modelu samochodu), którego będziemy mogli nabyć w niedługim czasie. Takie przeświadczenie jest po części poprawne, a po części nie, ponieważ zadatek a zaliczka to nie to samo. W niniejszym (odcinku) postaram się omówić obydwa pojęcia, co powinno rozjaśnić zapatrywanie na te instytucje.
Zadatek a zaliczka
Zadatek
Chcąc rozróżnić wyżej wymienione pojęcia, w pierwszej kolejności należy je zdefiniować.
Kodeks cywilny stanowi, że w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Wynika z tego, że zadatek jest czymś w formie zabezpieczenia naszego roszczenia względem drugiej strony. Jest ono skuteczne oczywiście względem przyjmującego zadatek, ale także względem dającego zadatek. Stanie się tak wówczas, jeżeli nie wykona swojego zobowiązania należycie. Dla przykładu przyjmijmy, że strony chcą zawrzeć umowę sprzedaży samochodu osobowego. Umowa taka nakłada na strony pewne obowiązki – po stronie kupującego (dającego zadatek) obowiązkiem będzie zapłata ceny i odbiór rzeczy (samochodu), a po stronie sprzedającego przeniesienie własności rzeczy i wydanie rzeczy kupującemu. Jeżeli zatem kupujący nie zapłaci lub nie odbierze samochodu, wówczas kupujący będzie miał prawo odstąpić od umowy oraz zachować zadatek dany mu przez kupującego.
Trzeba pamiętać, że zadatkiem niekoniecznie muszą być pieniądze. Mogą to być również rzeczy ruchome przedstawiające pewną określoną wartość materialną. W przypadku jednak, gdy umowa zostanie zrealizowana, nie można go zaliczyć na poczet świadczenia i podlega on zwrotowi stronie, która go przekazała.
Zaznaczyć także należy, że nie można powoływać się na zapis umowny dotyczący zadatku, jeżeli strona zobowiązana do jego wniesienia tego nie zrobiła. Znaczy to, że czynność ta musi nastąpić w rzeczywistości – nie wystarczy samo wpisanie tego obowiązku do umowy. Dlatego też czynność taką nazywamy tzw. czynnością realną.
Sam zadatek nie musi być wręczony od razu przy zawarciu umowy. Strony mogą umówić się, że zostanie od przekazany drugiej stronie w określonym dniu lub po wystąpieniu określonych w zapisie okoliczności faktycznych.
Samo niewykonanie zapisu dotyczącego zadatku nie powoduje, że cała umowa jest nieważna. Przyjąć wobec powyższego należy, że zadatek ma funkcję zryczałtowanego odszkodowania, które uiszczane jest jeszcze przed faktem zaistnienia nienależytego spełnienia zobowiązania przez którąkolwiek ze stron.
Zaliczka
Pojęcie zaliczki nie jest wprost zdefiniowane w polskim prawie, jednakże kodeks cywilny w paru przypadkach posługuje się tym terminem. Zaliczka jest pewnego rodzaju formą świadczenia pieniężnego na poczet ceny lub wynagrodzenia. W razie prawidłowego wykonania umowy podlega zaliczeniu na jego poczet, zaś w przypadku rozwiązania umowy jest zwracana wpłacającemu. Jest to zatem forma częściowej zapłaty za towar, bądź usługę.
Sama zaliczka nie jest tak mocnym zabezpieczeniem jak zadatek, jednakże może skutecznie chronić stronę umowy przed jej zerwaniem przez drugą stronę w ostatniej chwili.
Różnice pomiędzy zadatkiem i zaliczką
Różnica pomiędzy zadatkiem i zaliczką szczególnie uwidacznia się w momencie, gdy działanie drugiej strony umowy nam się nie podoba i chcemy od niej odstąpić. Z racji tego, że zadatek jest instytucją ustawową regulowaną przez kodeks cywilny, daje ona możliwość zabezpieczenia umowy w takich sytuacjach, czego nie można powiedzieć o zaliczce, która – jak już wspomniano powyżej – wpłacana jest na poczet zawartej umowy i co ważne jest ona częścią ustalonej pełnej kwoty.
Zadatek w taki sposób zabezpiecza umowę, że gdy jedna ze stron odstępuje od umowy, ma ona obowiązek zwrócić drugiej stronie całą kwotę otrzymaną na poczet umowy, a co więcej musi również naprawić szkodę, która wyniknęła w związku z niewykonaniem zobowiązania.
Bardzo dziękuję, że spędziłeś te parę chwil ze mną. Mam nadzieję, że zostaniesz na dłużej i zasubskrybujesz mój podcast, do czego serdecznie zachęcam.
Jeżeli masz do mnie jakiekolwiek pytania lub sugestie dotyczące tworzonego podcastu albo też pojawiły się w Twojej głowie pomysły na nowe tematy, które mógłbym poruszyć – proszę Cię o wiadomość mejlową na adres kontakt@bartlomiejwodo.pl. Na ten moment to wszystko – dziękuję, że uczestniczyłeś w tym podcaście do końca. Trzymaj się, cześć!
