Niejednokrotnie w pracy prawnika spotykam się z pytaniami o odwołanie darowizny. Najczęściej zadają je rodzice, którzy jeszcze za życia przekazują poszczególne składniki swojego majątku dzieciom. Niekiedy bywa jednak tak, że dobre relacje rodziców z dziećmi zaczynają się psuć zaraz po tym, gdy dojdzie do sfinalizowania całego przedsięwzięcia. Wówczas to darujący zaczynają rozmyślać nad cofnięciem swojej decyzji, co często może okazać się już nieskuteczne.
Odwołanie darowizny
W pierwszej kolejności należy wskazać, że nie jest prosto odwołać darowiznę. Muszą być spełnione określone prawem warunki (najczęściej spowodowane zachowaniem obdarowanego), które będą dawały możliwość posłużenia się taką konstrukcją prawną. Pierwszą, i de facto kluczową, jest tzw. rażąca niewdzięczność.
Trzeba powiedzieć jasno, że każda darowizna może być odwołana wówczas, kiedy obdarowany dopuści się zachowania spełniającego kryteria rażącej niewdzięczności względem darczyńcy. Nie ma jednak legalnej definicji określonej przez ustawodawcę, która rozjaśniałaby ten termin i wskazywała, jakie zachowania człowieka stanowią rażącą niewdzięczność, a jakie nie. W takiej sytuacji należy odwołać się przede wszystkim do orzeczeń Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych (najlepiej sądów apelacyjnych), w których przyjmuje się najczęściej, że do rażącej niewdzięczności dochodzi wówczas, kiedy to obdarowany dopuszcza się przestępstwa opisanego w kodeksie karnym względem darczyńcy. Może to być na przykład podpalenie jego samochodu, publiczna zniewaga, okradzenie z kosztowności życia lub pobicie lub inna napaść zagrażająca życiu i zdrowiu. Do takich zachowań należy także zaliczyć zaniedbywanie darczyńcy (np. brak pomocy w potrzebie lub brak opieki w trakcie choroby).
Wszystkie wyżej opisane sytuacje będą miały swoje odniesienie także wobec osób bliskich darczyńcy, takich jak małżonek czy konkubent.
Należy wskazać jednak, że zachowania te muszą mieć charakter rażących, czyli takich, które są godne kary i są nie do przyjęcia w społeczeństwie. Na tej podstawie darczyńca może odwołać swoją darowiznę jedynie w terminie roku od dnia, w którym dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego.
Kto może odwołać darowiznę?
Naturalnie może to uczynić sam darczyńca, jednakże w przypadku jego śmierci mogą to zrobić także jego spadkobiercy. To samo będzie się tyczyć sytuacji, w której to obdarowany swoim zachowaniem przyczynił się do śmierci darczyńcy.
Przeszkody w odwołaniu darowizny
Przede wszystkim to upływ czasu, tj. rocznego terminu do odwołania darowizny, o czym mowa była już wyżej. Ponadto będzie to także sytuacja, w której darczyńca przebaczył obdarowanemu krzywdy, których doznał z jego strony.
Darowizny nie będzie można także cofnąć wówczas, gdy sąd dojdzie do wniosku, że była ona zgodna z zasadami współżycia społecznego. Będzie to np. taka sytuacja, w której została ona dokonana przez darczyńcę w podzięce za uratowanie życia.
Odwołanie darowizny a jej wykonanie i niewykonanie
Ważnym w całej tej procedurze jest także to, czy darowizna w ogóle została wykonana, czy też nie. Wykonana, tzn. czy doszło do przeniesienia przedmiotu darowizny na obdarowanego (wypłaty pieniędzy lub przekazania nieruchomości). Jeżeli do tego nie doszło, to darczyńca może odwołać darowiznę, jeżeli jego sytuacja majątkowa uległa znacznemu pogorszeniu, a samo wykonanie darowizny znacznie uszczupli jego majątek w taki sposób, że trudno byłoby mu egzystować. To samo będzie się odnosiło do osób, wobec których posiada on obowiązki alimentacyjne.
Podsumowanie
Odwołanie darowizny jest procesem bardzo żmudnym i często niełatwym. Należy się w takim przypadku poważnie zastanowić, czy w ogóle warto jeszcze za życia darować dzieciom czy osobie trzeciej naszą własność, albowiem później – w przypadku pogorszenia relacji pomiędzy stronami – odzyskanie jej może być już często niemożliwe.
Bardzo dziękuję, że spędziłeś te parę chwil ze mną. Mam nadzieję, że zostaniesz na dłużej i zasubskrybujesz mój podcast, do czego serdecznie zachęcam.
Jeżeli masz do mnie jakiekolwiek pytania lub sugestie dotyczące tworzonego podcastu albo też pojawiły się w Twojej głowie pomysły na nowe tematy, które mógłbym poruszyć – proszę Cię o wiadomość mejlową na adres kontakt@bartlomiejwodo.pl. Na ten moment to wszystko – dziękuję, że uczestniczyłeś w tym podcaście do końca. Trzymaj się, cześć!
