Obowiązek alimentacyjny (alimenty) rodziców względem dzieci to jeden z fundamentalnych obowiązków nałożonych na rodziców przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy (KRO). Polega on na dostarczaniu dziecku środków utrzymania i wychowania, odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb oraz możliwości zarobkowych i majątkowych rodziców.
Podstawa prawna
Podstawę prawną obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dzieci stanowi art. 133 KRO, który stanowi:
Art. 133. § 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Przesłanki
Do powstania obowiązku alimentacyjnego konieczne jest spełnienie dwóch przesłanek:
- Niezdolność dziecka do samodzielnego utrzymania się:Dziecko może być niezdolne do samodzielnego utrzymania się ze względu na wiek (małoletniość), chorobę, niepełnosprawność lub naukę.
- Możliwości zarobkowe i majątkowe rodziców:Rodzice muszą posiadać możliwości zarobkowe i majątkowe, aby móc płacić alimenty.
Zakres świadczeń alimentacyjnych
Zakres świadczeń alimentacyjnych obejmuje:
- Utrzymanie: Koszty wyżywienia, ubrania, mieszkania, leczenia, edukacji itp.
- Wychowanie: Koszty opieki nad dzieckiem, rozwoju jego zainteresowań, kształcenia itp.
Wysokość alimentów powinna być ustalona w sposób zapewniający dziecku odpowiednie warunki życia i rozwoju.
Sposób dochodzenia alimentów
Alimenty można dochodzić na drodze:
- Ugody pozasądowej: Rodzice mogą zawrzeć ugodę alimentacyjną, w której ustalą wysokość i sposób płatności alimentów.
- Postępowania mediacyjnego: W przypadku konfliktu między rodzicami, możliwe jest skorzystanie z mediacji, która może pomóc im w dojściu do porozumienia w sprawie alimentów.
- Postępowania sądowego: W przypadku braku możliwości dojścia do porozumienia, alimenty można dochodzić na drodze sądowej. Sąd bada okoliczności sprawy i wydaje wyrok, w którym określa wysokość alimentów oraz sposób ich płatności.
Zmiana wysokości alimentów
Z upływem czasu sytuacja dziecka lub rodziców może ulec zmianie. W związku z tym możliwe jest żądanie zmiany wysokości alimentów. Można to zrobić na drodze:
- Ugody pozasądowej: Rodzice mogą zawrzeć nową ugodę alimentacyjną, w której ustalą nową wysokość alimentów.
- Postępowania mediacyjnego: Mediacja może pomóc rodzicom w dojściu do porozumienia w sprawie zmiany wysokości alimentów.
- Postępowania sądowego: W przypadku braku możliwości dojścia do porozumienia, zmiany wysokości alimentów można dochodzić na drodze sądowej.
Ustanie obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka wygasa, gdy:
- Dziecko osiągnie pełnoletność i stanie się zdolne do samodzielnego utrzymania się.
- Dziecko zawrze związek małżeński.
- Ustanie przesłanki niezdolności dziecka do samodzielnego utrzymania się.
- Rodzic zostanie zwolniony z obowiązku alimentacyjnego przez sąd.
Obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców
Obowiązek alimentacyjny jest wzajemny i spoczywa na członkach rodziny w linii prostej. Oznacza to, że nie tylko rodzice mają obowiązek łożyć na utrzymanie swoich dzieci, ale również dzieci, w określonych sytuacjach, zobowiązane są do wspierania swoich rodziców. Niniejszy artykuł szczegółowo omawia kwestię alimentów od dzieci na rzecz rodziców, wyjaśniając przesłanki ich ustanowienia, sposób ustalania wysokości świadczeń oraz obowiązki stron postępowania.
Podstawa prawna
Podstawą prawną obowiązku alimentacyjnego dzieci wobec rodziców jest art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.i.o.). Zgodnie z tym przepisem, dziecko zobowiązane jest do alimentacji rodziców, którzy znajdują się w niedostatku. Niedostatek ten rozumiany jest jako niemożność zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb życiowych własnymi siłami i środkami.
Należy jednak podkreślić, że obowiązek alimentacyjny dzieci względem rodziców ma charakter subsydiarny. Oznacza to, że dzieci zobowiązane są do alimentacji rodziców dopiero wtedy, gdy inne osoby spokrewnione w pierwszej kolejności nie łożą na ich utrzymanie. W pierwszej kolejności obowiązek alimentacyjny spoczywa na małżonku rodzica, a następnie na jego zstępnych (dzieciach, wnukach, prawnukach) – z wyłączeniem tych, którzy sami znajdują się w niedostatku.
Przesłanki
Aby sąd orzekł o obowiązku alimentacyjnym dziecka wobec rodzica, muszą zostać spełnione łącznie następujące przesłanki:
- Niedostatek rodzica: Rodzic musi znajdować się w niedostatku, tj. nie być w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb życiowych. Ocenie podlega zarówno sytuacja materialna rodzica, jak i jego stan zdrowia, możliwości zarobkowe oraz inne okoliczności mogące mieć wpływ na jego zdolność do samodzielnego utrzymania się.
- Możliwości alimentacyjne dziecka: Dziecko musi posiadać możliwości alimentacyjne, tj. musi osiągać dochody lub posiadać majątek, z których może łożyć na utrzymanie rodzica. Sąd bada sytuację materialną dziecka, biorąc pod uwagę jego zarobki, oszczędności, inne źródła dochodu oraz możliwości zwiększenia dochodów.
- Istnienie węzłów rodzinnych: Pomiędzy dzieckiem a rodzicem musi istnieć węzeł pokrewieństwa w linii prostej. Obowiązek alimentacyjny nie dotyczy innych krewnych, np. rodzeństwa, dziadków czy cioć.
Ustalanie wysokości alimentów
Wysokość alimentów od dzieci na rzecz rodziców ustala sąd, biorąc pod uwagę następujące czynniki:
- Usprawiedliwione potrzeby rodziców: Sąd bada, jakie są minimalne koszty utrzymania rodzica, uwzględniając jego wiek, stan zdrowia, miejsce zamieszkania i inne istotne okoliczności.
- Możliwości alimentacyjne dziecka: Sąd ocenia, jaką kwotę dziecko jest w stanie łożyć na utrzymanie rodzica bez uszczerbku dla własnego utrzymania i potrzeb swojej rodziny.
- Sytuację majątkową i rodzinną stron: Sąd bierze pod uwagę również inne okoliczności, takie jak majątek rodziców i dzieci, ich sytuację rodzinną, stan zdrowia, wykształcenie i inne czynniki mogące mieć wpływ na ich możliwości alimentacyjne.
Obowiązki stron postępowania
Rodzic, który chce uzyskać alimenty od dziecka, musi złożyć pozew do sądu rejonowego właściwego ze względu na jego miejsce zamieszkania. Pozew powinien zawierać uzasadnienie, w którym należy wskazać przesłanki uzasadniające żądanie alimentów, a także dowody na ich poparcie. Do dowodów mogą należeć m.in. zaświadczenia o dochodach, rachunki za media, faktury za leki itp.
Dziecko, które jest pozwane o alimenty, może bronić się przed roszczeniem, wskazując na przykład, że rodzic nie znajduje się w niedostatku, że posiada inne osoby spokrewnione, które mogą mu łożyć na utrzymanie, albo że samo nie posiada możliwości alimentacyjnych.
Ustanie obowiązku alimentacyjnego dzieci wobec rodziców
Obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców, uregulowany w art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.i.o.), nie jest zobowiązaniem bezterminowym. W określonych sytuacjach może ulec wygaśnięciu. Poniżej omówimy szczegółowo przypadki, w których możliwe jest ustanie obowiązku alimentacyjnego dzieci względem rodziców.
- Śmierć rodzica
Najbardziej oczywistą przyczyną wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego jest śmierć rodzica, na rzecz którego świadczenia były uiszczane. Z chwilą śmierci zobowiązanie to wygasa z mocy prawa.
- Poprawa sytuacji materialnej rodzica
Obowiązek alimentacyjny wygasa również, gdy sytuacja materialna rodzica ulegnie znacznej poprawie. Może to nastąpić np. w wyniku uzyskania przez rodzica stałej pracy, spadku, wygranej na loterii, czy też nabycia majątku. Jeżeli rodzic nie znajduje się już w niedostatku i jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoje potrzeby życiowe, alimenty od dzieci nie są dłużej konieczne.
- Ustalenie, że rodzic nie znajdował się w niedostatku
Może się zdarzyć, że w trakcie postępowania alimentacyjnego zostanie ustalone, iż rodzic w rzeczywistości nie znajdował się w niedostatku w momencie składania pozwu o alimenty lub w późniejszym okresie. W takiej sytuacji sąd może orzec o uchyleniu obowiązku alimentacyjnego z dniem, w którym rodzic przestał znajdować się w niedostatku.
- Nadużywanie przez rodzica prawa do alimentów
Sąd może również zwolnić dziecko z obowiązku alimentacyjnego, jeżeli rodzic nadużywa swojego prawa do alimentów. Może to mieć miejsce np. w sytuacji, gdy rodzic roztrwania alimenty na alkohol, hazard lub inne cele niezwiązane z zaspokajaniem swoich usprawiedliwionych potrzeb.
- Ciężki nadmiar obowiązków alimentacyjnych
W wyjątkowych sytuacjach sąd może zwolnić dziecko z obowiązku alimentacyjnego, jeżeli alimenty stanowiłyby dla niego ciężki nadmiar obowiązków. Może to mieć miejsce np. w sytuacji, gdy dziecko samo znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, choruje na ciężką chorobę lub ma na utrzymaniu własną rodzinę.
- Pozostałe okoliczności
Oprócz wyżej wymienionych przypadków, sąd może wziąć pod uwagę również inne okoliczności, które mogą uzasadniać uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego. Może to dotyczyć np. złych relacji pomiędzy dzieckiem a rodzicem, rażącej niewdzięczności rodzica wobec dziecka, czy też długotrwałego i uporczywego uchylania się przez rodzica od wykonywania swoich obowiązków rodzicielskich.
Procedura uchylenia obowiązku alimentacyjnego
Aby uzyskać uchylenie obowiązku alimentacyjnego, dziecko musi złożyć pozew do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania rodzica. W pozwie należy wskazać okoliczności, które uzasadniają uchylenie obowiązku alimentacyjnego, a także dowody na ich poparcie.
Warto również wiedzieć, że:
- Obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców wygasa z chwilą śmierci rodzica.
- Dziecko może żądać zwrotu alimentów, które uiściło w razie, gdyby okazało się, że rodzic nie znajdował się w niedostatku.
- Sąd może zwolnić dziecko z obowiązku alimentacyjnego, jeżeli alimenty stanowiłyby dla niego nadmierny ciężar.
- W niektórych przypadkach możliwe jest uzyskanie alimentów od dziecka, które nie ukończyło jeszcze 18 lat.
Podsumowanie
Alimenty to bardzo ważna instytucja prawa rodzinnego i opiekuńczego. Sytuacje dotyczące dzieci są niezwykle istotnym punktem ochrony prawnej każdego porządku społecznego, dlatego też winno mówić się o nim możliwie jak najczęściej, aby pomóc innym poznać swoje prawa w tym zakresie.
Na ten moment to wszystko. Dziękuję, że poświęciłeś te parę chwil na przeczytanie tego artykułu.
Zapraszam także do innych artykułów opublikowanych na moim blogu oraz do wysłuchania mojego podcastu, gdzie poruszam również inne ciekawe rzeczy.
Jeżeli masz do mnie jakiekolwiek pytania lub sugestie dotyczące tworzonego bloga albo też pojawiły się w Twojej głowie pomysły na nowe tematy, które mógłbym poruszyć – proszę Cię o wiadomość mejlową na adres kontakt@bartlomiejwodo.pl. Na ten moment to wszystko – dziękuję, że przeczytałeś do końca. Trzymaj się, cześć!
